Renesans w literaturze

Justyna Bogutówna

 Justyna Bogutówna to nieślubna córka kucharki pracującej w różnych dworach . Mając dziewiętnaście lat, poznała Zenona , została kochanką młodego mężczyzny , panicza , który imponował jej swą pozycją społeczną , wykształceniem i który stał się przyczyną jej życiowej klęski . Była dziewczyną o dużym temperamencie , naiwną , łatwowierną , zagubioną w nowym , miejskim świecie , raczej prymitywną , wulgarną , ale niekiedy i wrażliwą , delikatną , zapewne pracowitą i uczciwą . Przerwanie ciąży było dla niej zbyt dużym obciążeniem psychicznym , dręczona wyrzutami sumienia , poczuciem winy popada w coś na kształt obłędu , kierowana chęcią zen\msty oślepia Ziembiewicza , któremu długo wierzyła , ufała . Justyna jest ofiarą , postacią o rysach tragizmu , w rzeczywistości osobą samotną , skazaną na siebie , a nie była wzorem samodzielności , odpowiedzialności i życiowej zaradnośc.

Kobiety i mężczyźni w "Granicy"

Elżbieta

• zmęczenie,
• przebaczenie,
• oddanie,
• zdrady męża,
• brak ciepła domowego

Justyna

• ból,
• smutek,
• rozczarowanie, 
• choroba,
• pracowitość,
• zawód

 Bogutowa

• samotność,
• ciężka praca,
• brak stałej pracy,
• choroba

Gołąbska

• brak pracy,
• zmęczenie, 
• śmierć dzieci,
• nieszczęścia,
• życie w biedzie,
• brak wykształcenia

Władziowa

• brak wykształcenia,
• brak domu,
• życie w biedzie,
• walka o dziecko,
• brak pracy

Kolichowska

• dobroduszność,
• nieudane życie osobiste,
• choroba,
• kłopoty z mężem,
• niezrozumienie ze strony syna,
• starość

Czechliński

• brak skrupułów,
• bogactwo,
• interesowność,
• władza,
• alkohol,
• karierowiczostwo 

Zenon

• brak odpowiedzialności,
• brak szacunku do kobiet,
• swawola,
• polowania,
• rozpusta,
• zabawa,
• brak zasad moralnych,
• odrzucenie młodzieńczych ideałów

Walerian

• obojętność wobec państwa,
• wysługiwanie się żoną,
• brak moralności,
• złe decyzje,
• lenistwo,
• polowania

Karol

• obojętność wobec matki,
• choroba,
• brak umiejętności ukazywania uczuć,
• żal do matki,
• obojętność

Charakterystyka Zenona Ziembiewicza

       Zenona Ziembiewicz był synem Waleriana i Joanny z Niemirów, którzy należeli do zubożałej szlachty. Ojciec Zenona utracił majątki (żony i swój) i otrzymał posadę rządcy w Boleborzy, która należała do hrabiostwa Tczewskich. 
      Jako młody chłopak Ziembiewicz był wychudzony, nosił przykrótkie spodnie, wysłużony garnitur i koszulę bez krawata. Gdy został prezydentem miasta, zaczął wyglądać jak prawdziwy dygnitarz, ubierać się modnie i drogo. Zenon jest przede wszystkim człowiekiem słabego charakteru. Doskonale wie, co dzieje się w jego domu, widzi liczne romanse ojca, konserwatywny sposób życia obojga rodziców i obiecuje sobie, że ucieknie od tego wszystkiego, a jego życie będzie zupełnie inne. Jednak Nałkowska pokazuje w powieści, że człowiek, przez determinizm, nie jest w stanie wyplątać się z własnych namiętności i uwolnić się od schematów, w których został wychowany. Zenon bardzo szybko zapomina, od czego tak naprawdę chciał się uwolnić i zaczyna postępować jak jego ojciec. W kontaktach z Justyną kieruje się wyłącznie własnym instynktem, a w ten sposób zwyczajnie dziewczynę oszukuje i wykorzystuje. Co prawda Zenon nie obiecuje jej niczego, ale doskonale wie, że Justyna jest w nim zakochana, marzy o związku i małżeństwie.
       Początkowo chciał jedynie uczciwie żyć, jednak nie wystarczało mu pieniędzy na studia, więc pożyczył je od Czechlińskiego. Długu tego nie mógł spłacić, a ofiarodawca za pożyczkę wymagał posłuszeństwa. Kiedy w końcu Zenon stał się prezydentem miasta, nie miał tak naprawdę władzy, ponieważ wszystkie ważne decyzje zapadały za jego plecami. Należy jednak podkreślić, że tu ujawnia się druga natura Zenona, człowieka, który ma sporo chęci i wiary, że może być lepiej. Zenon organizuje budowę domów robotniczych, pijalnię mleka dla dzieci, remontuje przytułki dla bezdomnych. Być może Nałkowska chciała podkreślić, że Zenon nie jest z gruntu złym człowiekiem i jak każdy ma świadomość dobra i zła. Ziembiewicza można nazwać bohaterem tragicznym nie tylko dlatego, że popełnia samobójstwo, ale również dlatego, że traci szacunek ludzi, nie ma autentycznej władzy, krzywdzi dwie kobiety, doprowadza jedną z nich do szaleństwa i utraty dziecka. 
    Był nieodpowiedzialny, egoistyczny i nie myślał o konsekwencjach swojego postępowania. Kiedy popełnił samobójstwo okazał się słabym.
      

Funkcja

Funkcja impresywna - jest krótka, zwięzła. Zwykle jest                                                 zdaniem rozkazującym.

                                           np. Przestań krzyczeć!

Funkcja ekspresywna - w pierwszej osobie liczby pojedynczej,

                                                 np. Dzisiaj będę oglądać ciekawy dzień.

Funkcja informatywna - najważniejszy w niej jest kontekst,

                                    ma za zadanie przekazać jakąś informację,

                                    przyjmuje postać zdania oznajmującego,

                                      np. W epoce neolitu Kreta była słabo zaludniona.

Sposoby porozumiewania

Sposoby porozumiewania:

1. Mowa
2. Gesty
3. Rysunek
4. Alfabet Brailla
5.  Mimika
6. Kolor
7. Światło
8. Dźwięk

Porozumiewamy się za pomocą znaków.

Znak to np. dźwięk, światło, punkt...,czyli zjawisko fizyczne, które na zasadach reguł znanych użytkownikom odsyła nas do innych zjawisk już niekoniecznie fizycznych.

ZNAKI + REGUŁY = SYSTEM / KOD

Np. SŁOWA + GRAMATYKA = JĘZYK

Tytuł "Granica"

Tytuł "Granica" odnosi się do:

1. Granicy społecznej - wyznaczonej przez pochodzenie i majątek,
2. Granicy obyczajowej - romans Zenona posiadającego narzeczoną z prostą dziewczyną,
3. Granicy psychologicznej - sprzeniewierzenie się Zenona swym młodzieńczym ideałom,
4. Granicy filozoficznej - refleksje, pojmowanie sensu świata przez bohaterów

Zofia Nałkowska

Zofia Nałkowska urodziła się 10 listopada 1884 roku w Warszawie, a zmarła 17 grudnia 1954 również w Warszawie. Zaliczana jest do grona najwybitniejszych pisarek, publicystek i dramatopisarek literatury polskiej.

Najważniejsze utwory to:

• Romans Teresy Hennert

•  Dzienniki czasu wojny i trzy części Dzienników

•  Medaliony

• Granica – powieść, która przyniosła Nałkowskiej rozgłos, ponieważ była to jedna z najważniejszych powieści psychologicznych w literaturze polskiej. Granica była rewolucyjna, jak na tamte czasy, ponieważ napisana została zgodnie z wszelkimi ówczesnymi osiągnięciami psychologii.

Bohaterowie "Granicy" Zofii Nałkowskiej

Główni:

• Zenon Ziembiewicz,
• Elżbieta Biecka,
• Justyna Bogutówna

Drugoplanowi:

• Cecylia Kolichowska,
• Walerian i Joanna Ziembiewiczowie,
• Pani Niewieska,
• Tczewscy,
• Karol Wąbrowski,
• Czechliński,
• Karolina Bogutowa,
• Awaczewicz,
• Gołąbscy

Epizodyczni:

• Ksiądz Adolf Czerlon,
• Andrzej Podebrak,
• Marian Chąźba,
• Władziowa
• itd.

Józef Baran "Dom" o rytmie domowej egzystencji

Związek z teatrem:

• kurtyna,
• publiczność,
• przebrania,
• ukłony,
• oklaski

Podmiot liryczny: Ktoś z rodziny, patrzący na rodzinę z zewnątrz, jakby z widowni, ale jest tez wewnątrz - uczestnikiem zdarzeń.

Wydarzenia:

1. Ślub ojca i matki
2. Pogrzeb dziadków,
3. Narodziny siostry,
4. Brat zaczyna chodzić,
5. Rodzi sie podmiot liryczny,
6. Stary ojciec błogosławi jakąś młodą parę i umiera...

Dom - przestrzenią najbliższą człowiekowi

Refleksje o domu...

Widok z okien domu jest pierwszym widokiem człowieka na świat.
Ściany domu chronią człowieka przed srogością żywiołów i nieprzyjaźnią ludzi.
Gdy w domu pojawi sie dziecko, przywiązanie do domu osiaga szczyt.
Dom jest jednak różnież miejscem dramatu, a nawet tragedii.
Każdy dom skazany jest na opuszczenie...

Jan Andrzej Morsztyn

Morsztyn Jan Andrzej, Morstin, pierwotnie Andrzej Morsztyn (1621-1693), polski poeta.

 Jeden z czołowych twórców dworskiej poezji barokowej. Podejmował głównie wątki miłosne, towarzyskie i polityczne. Jego najbardziej cenione zbiory poetyckie to: Lutnia (zbiór wierszy z lat 1638-1660), oraz Kanikuła (powstały 1647).

 Także m.in. Fraszki (powstały ok. 1647), Nagrobek (powstał 1647), Pokuta w kwartanie (1652).

Marinizm

Marinizm - styl poetycki stosowany w literaturze barokowej. Charakteryzowała go efektowna forma utworu, nadużywanie metafor, oraz różnorodne chwyty stylistyczne, takie jak aliteracje, anafory, paradoksy, inwersje, parentezy, hiperbole, itp. Nazwa pochodzi od nazwiska twórcy - Giambattisty Marino.

Naturalizm w "Ludziach Bezdomnych" Stefana Żeromskiego

Naturalizm:

• Opis bezdomnych w Paryżu,
• Opis zmarłego Korzeckiego,
• Opis dzieci chorych na malarię,
• Opis pracy kobiet w fabryce,
• Opis warunków na Cichej i Ciepłej,
• Opis mieszkania babki w kamienicy Wiktora,
• Opis kopalni,
• Opis dzieci na ulicy

"Coś ty Atenom zrobił Sokratesie" Cyprian Kamil Norwid

Składa się z 3 części                                               
I część

• 7 zwrotek zbudowanych analogicznie
• Mówią o 7 ludziach z różnych dziedzin
• Łączy ich to, że dokonali czegoś wielkiego
• Są wybitni
• Ich ciała nie maja spokoju po śmierci
• Ich groby są przenoszone
• Nie byli doceniani za życia lecz dopiero po śmierci

II część

•  1 zwrotka
• Podmiot liryczny zwraca się do zmarłych
• Nie jest ważne gdzie kto jest pochowany
• Zasługi głoszą dopiero Ci, którzy nie znają bohatera

III część 

•  1 zwrotka
• Najważniejszy fragment:

 "Bo glina w glinę wtapia się bez przerwy

Gdy sprzeczne ciła zbija się aż ćwiekiem

Później...lub pierwej..."

Jacques Louis David "Śmierć Sokratesa"

• Sokrates jest spokojny,
• Osoba podająca truciznę jest zrozpaczona,
• Osoba trzymająca rękę na jego kolanie jest mu wierna,
• Obraz ten jest statyczny,
• Sokrates ma odsłoniętą pierś - symbol ofiary,
• Z tyłu stoją ci, którzy go osądzili,
• Postać z rękami wzniesionymi do góry rozpacza i nie chce by doszło do tej tragedii,
• Sokrates swoją postacią przypomina pomnik

Historia filozofii po góralsku "O tym jak Ksantypa..."

"O tym jak Ksantypa..."

• Sokrates i Jędrzek nie brali pieniędzy za nauczanie,
• Obaj filozofowali,
• Zmuszali ludzi do myślenia,
• Byli skazani za swoją naukę,
• Mieli wygadane żony,
• Nie przywiązywali wagi do rzeczy materialnych,
• Osądzili ich nieudacznicy, którzy ich nie lubili
• Różni ich zakończenie - Sokrates umarł, Jędrzek - nie

Język polski

Język polski wyłonił się jako oddzielny język etniczny około IXwieku. Epoka przedpiśmienna trwała około 2 wieki. Pierwszymi zapisami wyrazów polskich z XIIwieku są te zawarte w tzw. Bulli Gnieźnieńskiej. Polszczyzna różniła sie od prajęzyka odmiana rzeczowników, czasowników i innych części mowy, a także liczba czasów gramatycznych.

Sprawa Sokratesa

Sokrates

• miał 2 zony,
• syn kamieniarza i położnej,
• miał kilku synów,
• był pierwszym filozofem skazanym na śmierć,
• brał czynny udział w wyprawach wojennych
• grał na lirze,
• oskarżył go Anytas, za to ze nie szanuje religii i deprawuje młodzież,
• ostro oceniał ludzi,
• miał odwagę występować przeciwko większości,
• wypił cykutę

Frazeologia

Frazeologia:

1. Nauka o języku zajmująca się analiza i opisem ustalonych połączeń wielowyrazowych
2. Zespół charakterystycznych połączeń wielowyrazowych

• Znaczenie wielowyrazowych  związków ma charakter całościowy,
• Znaczenia frazeologizmów nie można traktować dosłownie,
• Jako całość spełnia funkcje czasownika,
• Związków frazeologicznych na ogol nie da się przetłumaczyć dosłownie na język obcy,
• Bledem jest uzupełnianie frazeologizmu wyrazami które do niego nie należą,

Archaizm

Archaizm-wyraz, który wyszedł z użycia

Archaizmem może być:

• postać głosowa wyrazu 

(kozieł zamiast kozioł),

• jego znaczenie 

(miesiąc - księżyc),

• forma fleksyjna

 (w Prusiech zamiast w Prusach),

• postać słowotwórcza

 (zbrodzień - zbrodniarz),

• cały wyraz 

(chąźba - kradzież)