Jan Kochanowski - tren IX

TREN IX

Kupić by cię, mądrości, za drogie pieniądze,
     Która (jesli prawdziwie mienią) wszytki żądze,
Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić,
     A człowieka tylko nie w anioła odmienić,
Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje,
     Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje.
Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszkę sobie,
     Jednaką myśl tak w szcześciu, jako i w żałobie
Zawżdy niesiesz; ty śmierci namniej sie nie boisz,
     Bezpieczną, nieodmienną, niepożytą stoisz.
Ty bogactwa nie złotem, nie skarby wielkiemi,
     Ale dosytem mierzysz i przyrodzonemi
Potrzebami; ty okiem swym nieuchronionym
     Nędznika upatrujesz pod dachem złoconym,
A uboższym nie zajźrzysz szcześliwego mienia,
     Kto by jedno chciał słuchać twego upomnienia.
Nieszcześliwy ja człowiek, którym lata swoje
     Na tym strawił, żebych był ujźrzał progi twoje.
Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony
     I miedzy insze, jeden z wiela, policzony.

Objaśnienia:

     1. Kupić by cię - warto by cię kupić.
     2. mienią - mienić - mówić.
     3. wykorzenić - wyrwać z korzeniem.
     4. tylko nie - omal, o mało co; odmienić - przemienić.
     6. przygodam - przygodom; nie hołduje - nie ulega, nie poddaje się.
     7. masz za - uważasz za.
     8. jednaką myśl - niezmienną postawę, nastrój; w żałobie - w smutku, w płaczu; zawżdy - zawsze.
     9. namniej - wcale; wcale nie.
     10. bezpieczną - wolną od obaw, nie podlegającą strachom; niepożytą - niezwyciężoną, niezwruszoną.
     12. dosytem - dosyt - zaspokojenie potrzeb, nasycenie (zob. współczesne wyrażenie: najeść się do syta); mierzysz - mierzyć czym - oceniać ze względu na co; przyrodzonemi - przyrodzony - naturalny.
     13. nieuchronionym - takim, przed którym nie można się uchronić, ukryć.
     14. nędznik - biedak, człowiek nieszczęśliwy, nieszczęśnik (odcień znaczeniowy często pogardliwy); upatrujesz - szukasz i umiesz dojrzeć, oceniasz.
     15. zajźrzysz - zazdrościsz; szcześliwe mienie - mienie dostateczne, wystaczające i uczciwie nabyte.
     16. by jedno - byleby, byleby tylko.
     18. progi - siedziba.
     19. z stopniów ostatnich - z najwyższych stopni, wiodących do siedziby mądrości.
     20. miedzy insze - między innych, pośród innych; jeden z wiela - jeden z wielu.